ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΗΜΑ
του ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΣΑΡΡΗ
Η προσωπογραφία έχει δύο προϋποθέσεις για να υπάρξει: πρώτον, το µοντέλο, το πρόσωπο, το άτοµο και, δεύτερον, τη µιµητική του αναπαράσταση.
Όπως το διατυπώνει µε ακρίβεια ο Panofsky: «Εξ ορισµού µια προσωπογραφία έχει δύο κυρίως ουσιώδεις στόχους. Από τη µια µεριά αναζητά να αναδείξει οτιδήποτε κάνει το εικονιζόµενο άτοµο να διαφέρει από την υπόλοιπη ανθρωπότητα... και από την άλλη µεριά αναζητά να αναδείξει όλα όσα το µοντέλο έχει κοινά µε την υπόλοιπη ανθρωπότητα και όσα αποτελούν ιδιότητες του ανθρώπου ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου. Αυτό ακριβώς κάνει µια προσωπογραφία να ξεχωρίζει από µια φιγούρα που αποτελεί µέρος ενός συνόλου ή µιας αφηγηµατικής εικόνας».
Και οι δύο αυτοί όροι βρίσκονται σήµερα σε κρίση. Το άτοµο γιατί πολτοποιείται µέσα στην άµορφη κοινωνική µάζα και η µιµητική αναπαράσταση –ακόµη και υπό τη µηχανική της µορφή, τη φωτογραφία δηλαδή– γιατί δεν µπορεί να διασώσει τίποτε από ένα κατ’ ουσίαν εκλείπον αντικείµενο/υποκείµενο.
Το εγχείρηµα του Αχιλλέα Χρηστίδη µε αυτές τις προσωπογραφίες ως µια ενότητα µέσα στο σύνολο του ζωγραφικού του έργου είναι ένα ευτυχές ξεπέρασµα των προβληµάτων που αναφέραµε πιο πάνω.
Η στρατηγική που µετέρχεται για τη διάσωση της προσωπογραφίας είναι µια επιτυχηµένη µετατόπιση µέσα στα ζωγραφικά «είδη». Επιστρατεύει µια τοπιογραφία συναισθηµάτων χωρίς να επιζητά µια απόλυτη ή ακαδηµαϊκή µίµηση των χαρακτηριστικών του µοντέλου, αλλά µια οριακά νοούµενη µετωνυµία του, για να µπορέσει να καταγράψει τα αισθήµατα του/της εικονιζόµενου/ης, καθώς και τα δικά του ως προς το µοντέλο του. Επεκτείνει στο φόντο, που σπάνια παριστά τον περιβάλλοντα χώρο, τους συναισθηµατικούς κραδασµούς τόσο του µοντέλου, όσο και τους δικούς του.
Μέσα από τη γλυκόπικρη αυτή «εικασία των ορωµένων» επανασυνδέεται µε τις απαιτήσεις της ζωγραφικής παράδοσης υπερβαίνοντας τους περιορισµούς που επιβάλλει το παρόν.
Κύριλλος Σαρρής
Οκτώβριος 2015